Đề bài: Anh chị hãy phân tích và so sánh hình tượng đất nước trong đoạn trích Đất nước (trong trường ca Mặt đường khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.
Bài Làm
Nguyễn Khoa Điềm và Nguyễn Đình Thi là hai nhà thơ xuất sắc trong nền thi xa Việt Nam. Nhắc đến hai cái tên này chúng ta không thể không nhớ tới hai bài thơ cùng mang cái tựa “Đất nước”. Cùng ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên, con người, văn hóa, lịch sử nhưng hai bài thơ mang màu sắc rất riêng và để lại ấn tượng về hình ảnh đất nước cũng rất riêng.
Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm nằm trong phần đầu của chương V trường ca “Mặt đường khát vọng”. Tác phẩm được tác giả viết ở chiến khu Trị Thiên năm 1971, đó là những năm tháng nhân dân miền Nam kiên cường chống Mỹ và tay sai. Tác phẩm viết về những thức tỉnh của tuổi trẻ, nhận rõ bộ mặt của đế quốc Mỹ, một lòng hướng về đất nước, ý thức được sứ mệnh của mình đứng dậy đấu tranh cùng với cuộc chiến chung của dân tộc. Trường ca có nhiều chương và đoạn trích “Đất nước” là một trong những đoạn thơ hay nhà thơ viết về tư tưởng: Đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao thần thoại.
Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi được hình thành trong một quãng thời gian khá dài, từ 1948 đến 1955. Đây là một trong những bài thơ nổi tiếng của tác giả, mang rõ phong cách thơ Nguyễn Đình Thi. Chủ đề bài thơ bao trùm là lòng yêu nước tha thiết, nồng nàn, ý thức độc lập dân tộc và hình ảnh những người dân từ trong đau thương nô lệ, dưới sự lãnh đạo của Đảng đã đứng lên giành chiến thắng huy hoàng.
Bài thơ của Nguyễn Đình Thi mở đầu bài thơ bằng hình ảnh mùa thu có lẽ bởi dân tộc đã trải qua bao mùa thu đau thương, sầu thảm còn giờ đây mùa thu từ năm 1945 sẽ là mùa thu của Cách mạng, của niềm vui, của tự do độc lập.
Còn Nguyễn Khoa Điềm lại khắc họa hình ảnh đất nước bằng cách đặt nó trong mối liên hệ với không gian và thời gian. Đất nước trong thơ Nguyễn Khoa Điềm được nhìn theo chiều dài lịch sử và được xác định bằng những không gian nhỏ bé, cụ thể và cũng có thể là không gian trừu tượng trong lòng người.
Phân tích và so sánh hình tượng đất nước trong đoạn trích Đất nước
Nhà thơ Nguyễn Đình Thi đã khắc họa hình tượng đất nước với hai đặc điểm vừa trái ngược vừa hài hòa. Trong thơ hiện lên là hình ảnh đất nước đầy những đau thương với “những cánh đồng quê chảy máu” “dậy thép gai đâm nát trời chiều” “bát cơm chan đầy… còn giằng khỏi miệng ta”. Nhưng đất nước chúng ta cũng là một đất nước anh hùng quật khởi khiến cho kẻ thù cũng phải khuất phục
“Xiềng xích chúng bay …
… Lòng dân ta yêu nước thương nhà”Còn trong bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm lại bộc lộ niềm tin sâu sắc về niềm văn hóa lâu đời. Trong tác phẩm của mình, Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng rất nhiều những chất liệu văn hóa dân gian, sử dụng rất nhiều ca dao tục ngữ để làm nên những câu thơ của mình. Ông còn đưa vào thơ mình rất nhiều những truyền thuyết, những phong tục tập quán đậm đà bản sắc dân tộc. Ông nhận thức được sâu sắc những đóng góp lớn lao của nhân dân cho đất nước. Trong đó có cả những đóng góp nhỏ bé, những đóng góp được ghi lại sử sách cũng có những đóng góp âm thầm lặng lẽ không ai nhớ mặt đặt tên nhưng “họ đã làm nên đất nước”.
Đây là 2 bài thơ được ra đời ở hai thời điểm khác nhau khiến cho hình ảnh đất nước cũng có sự khác biệt. Nguyễn Đình Thi thì khắc họa hình tượng đất nước đau thương nhưng đầy kiên cường bất khuất. Trong khi đó Nguyễn Khoa Điềm lại làm rõ một tư tưởng: Đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao thần thoại. Điều đó cũng cho thấy rằng bản thân tư tưởng đó đã là trừu tượng vì vậy để làm sáng tỏ nó chỉ có thể dùng các hình ảnh cụ thể, những phong tục cụ thể, những đóng góp cụ thể. Nó quy định cho bút pháp cũng như hướng đi của tác phẩm từ cụ thể đến khái quát từ đó làm sáng tỏ hình ảnh đất nước.
Sở dĩ có sự khác biệt giữa hai bài thơ là do sự chi phối của hoàn cảnh xã hội, văn hóa cũng như điều kiện cụ thể của từng tác phẩm. Một nhân tố quan trọng làm nên sự khác biệt chính là phong cách mỗi nhà văn có sự khác nhau. Thơ Nguyễn Đình Thi thường giàu nhạc tính, có chất hội họa và có cả sự sâu sắc của một tư duy triết học. Thơ Nguyễn Khoa Điềm lại đề cao phẩm chất cách mạng, nhân vật trong tác phẩm của ông thường là những bà mẹ anh hùng, những chiến sĩ giải phóng kiên cường,…
Cả hai bài thơ đều đều ca ngợi tình yêu quê hương đất nước. Tuy có sự khác nhau về bút pháp, bối cảnh ra đời,… và quan niệm khác nhau về hình ảnh đất nước nhưng tựu chung lại ta đều thấy một tấm lòng yêu nước sâu sắc, lòng tự hào dân tộc từ đó ý thức được trách nhiệm to lớn của mình với Tổ quốc, với nhân dân.
Lê Phương
