Cảm nhận của em về bài thơ Tiếng gà trưa

Cảm nhận của em về bài thơ Tiếng gà trưa

Xuân Quỳnh (1942 – 1988) là nhà thơ nữ được nhiều người ưa thích. Thơ của bà trẻ trung, sôi nổi, giàu chất trữ tình. Vốn xuất thân từ nông thôn nên Xuân Quỳnh hay viết về những đề tài bình dị, gần gũi của cuộc sống đời thường như tình mẹ con, bà cháu, tình yêu, tình quê hương, đất nước.

Bài thơ Tiếng gà trưa được viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ trên phạm vi cả nước. Trong hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng ấy, hàng triệu thanh niên đã lên đường với khí thế xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước, Mà lòng phơi phới dậy tương lai. Nhân vật trữ tình trong bài thơ là người chiến sĩ trẻ đang cùng đồng đội trên đường hành quân vào Nam chiến đấu.

Câu thơ Tiếng gà trưa được điệp lại bốn lần, cứ ngân vang mãi trong tâm hồn người lính trên đường hành quân ra trận, như tiếng gọi của quê nhà thân thương. Dòng cảm xúc từ hiện tại man mác và bâng khuâng trôi về những năm tháng tuổi thơ với bao kỉ niệm cảm động về đàn gà và ổ trứng hồng, về người bà đôn hậu, đã làm sâu nặng tình yêu đất nước quê hương. Tiếng gà trưa là một âm thanh đồng vọng của gia đình, của xóm làng quê, trở thành hành trang của người lính trẻ.

Bao trùm cả bài thơ là nỗi nhớ cồn cào, da diết. Nhớ nhà, đó là tâm trạng tất yếu của những người lính trẻ vừa bước qua hoặc chưa bước qua hết tuổi học trò đã phải buông cây bút, cầm cây súng ra đánh giặc cứu nước. Nỗi nhớ ở đây thật giản dị và cụ thể. Chỉ một “tiếng gà trưa” bất chợt nghe thấy khi “dừng chân bên xóm nhỏ” là đã khơi dậy cả một trời thương nhớ. “Tiếng gà nhảy ổ” làm “xao động nắng trưa” và cũng làm xao xuyến hồn người. Nghe tiếng gà mà như nghe thấy tiếng quê hương an ủi, vỗ về và tiếp thêm sức mạnh. Tiếng gà nhà ai nhảy ổ: “Cục… cục tác cục ta”, cất lên nơi xóm nhỏ. Tiếng gà nhà ai nhảy ổ là âm thanh bình dị, thân thuộc của làng quê ta đã bao đời nay. Đối với người lính trẻ lại vô cùng xúc động. Tiếng gà trưa đã làm “xao động” nắng trưa và cả hồn người. Như cho người lính thêm sức mạnh mới. Như gợi nhớ tuổi thơ. Tiếng gà cất lên, như làm thức tỉnh mọi vật trong cái buổi trưa yên ắng. Chắc hẳn không gian đó tĩnh lặng lắm thì người chiến sĩ mới có thể nghe rõ tiếng gà và cảm nhận được nó vô cùng sâu sắc với tâm trạng bồi hồi, xao xuyến của tác giả. Tiếng gà trưa có lẽ cũng làm cho người chiến sĩ đỡ mỏi chân trên con đường dài. Nó gợi cho người chiến sĩ về hình ảnh của bà, về những ổ trứng ngày xưa, như cho người chiến sĩ nhớ lại tuổi thơ, niềm vui bỗng dâng trào khi được sống lại tuổi thơ ấu, làm người chiến sĩ quên đi sự mệt mỏi. Chữ “nghe” được điệp lại ba lần liên tiếp thể hiện sự rung cảm cao độ trong tâm hồn chiến sĩ:

Cục… cục tác cục ta
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chăn đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Quê nhà hiện lên rõ nét trong tâm hưởng và những kỉ niệm tuổi thơ lần lượt sống dậy qua những hình ảnh thân thương. Nghệ thuật phối sắc của Xuân Quỳnh rất thân tình. Một gam màu sáng tươi dịu của bức tranh gà. Có màu hồng của trứng gà trong ổ rơm. Có sắc đốm trắng của con gà mái mơ. Có “lông óng như màu nắng” của con gà mái vàng. “Tiếng gà trưa”, nhắc nhở đến “Ổ rơm hồng những trứng” của mấy chị mái mơ, mái vàng xinh xắn, mắn đẻ. “Tiếng gà trưa” khiến người cháu xa nhà nhớ đến người bà kính yêu một đời tần tảo. Thương biết mấy là cảnh đứa cháu tò mò xem gà đẻ, bị bà mắng:

Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt.

Chẳng hiểu hư thực ra sao nhưng cháu tin là thật:

Cháu về lấy gương soi,
Lòng dại thơ lo lắng.

Giờ đây, đứa cháu đã trưởng thành ao ước được trở về thời bé bỏng để lại được nghe tiếng mắng yêu của bà, được thấy bóng dáng quen thuộc của bà “khum tay soi trứng”, chắt chiu từng mầm hi vọng sẽ có được một đàn gà con đông đúc.
Cái hay của thơ Xuân Quỳnh có lúc là ở nhũdig chi tiết nghệ thuật, tuy rất bình dị mà sống động nên thơ. Đó là cái “ổ rơm hồng những trứng”, là hình ảnh “tay bà khum soi trứng”. Đó là tiếng “sột soạt” của bộ quần áo mới:

Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh chúc bâu
Đi qua nghe sột soạt.

Dường như hiện ra trước mắt ta là hình ảnh người bà với cái khăn mỏ quạ, cái áo nâu sờn đã bạc, có vài ba mụn vá, với những nỗi lo hiện rõ trên gương mặt khắc khổ của bà, những vết chai nổi lên trên bàn tay gầy gầy, xương xương, nhăn nheo, già nua của bà. Ao ước của đứa cháu là có được cái quần chéo go, cái áo chúc bâu còn nguyên vẹn lần hồ sột soạt và thơm mùi vải mới được nhân lên gấp bội trong lòng bà yêu cháu. Cháu có bao giờ quên được cái quần chéo go, cái áo chúc bâu ngày xưa bà mua cho sau mỗi lần bán gà. Cháu nhận được quần áo mới trong niềm vui sướng từ tận đáy lòng. Cháu cũng như bà, đều vui vẻ bên nhau, cháu vui vì được quần áo mới, bà cũng vui theo. Hạnh phúc gia đình giản dị, đầm ấm mà rất đỗi thiêng liêng cùng bao khát vọng tuổi thơ dường như gói gọn cả trong tiếng gà trưa:

Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc,
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng.

Lần thứ tư câu thơ Tiếng gà trưa lại cất lên. Tiếng gà gọi về những giấc mơ tuổi thơ của người lính trẻ. Tiếng gà trưa bình dị nhắc nhở, lay gọi bao tình cảm đẹp dâng lên trong lòng người chiến sĩ trên đường hành quân ra trận thời chống Mĩ cứu nước:

Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.

Thông qua nỗi nhớ được khơi dậy từ Tiếng gà trưa, nhà thơ Xuân Quỳnh đã miêu tả tâm hồn trong sáng, hồn nhiên và tình cảm yêu mến, kính trọng bà của một em bé nông thôn. Tình bà cháu thắm thiết đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống tinh thần của người chiến sĩ hôm nay đang trên đường hành quân chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước. Khổ thơ cuối cùng là lời tâm sự chân thành của đứa cháu chiến sĩ trên đường ra tiền tuyến gởi về người bà kính yêu ở hậu phương. Từ tình cảm cụ thể là tình bà cháu đến tình cảm lớn lao như “lòng yêu Tổ quốc”, “yêu xóm làng thân thuộc” đều được biểu hiện bằng hình thức nghệ thuật giản dị, mộc mạc như lời ăn tiếng nói hằng ngày; ấy vậy mà nó lại gây xúc động sâu bởi nhà thơ đã nói giúp chúng ta những điều thiêng liêng nhất của tâm hồn.

Bài thơ Tiếng gà trưa có ba câu thơ hay nhất, đẹp nhất: “ổ rơm hồng những trứng”, “Giấc ngủ hồng sắc trứng”, “ổ trứng hồng tuổi thơ”. Tất cả đều nói về niềm vui hạnh phúc. Chữ “hồng” là tính từ, hình tượng vừa đẹp, vừa biểu cảm.

Đọc bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh, một lần nữa chúng ta nhận thấy rằng nhà văn Nga I-li-a ê-ren-bua thật sáng suốt khi đúc kết nên chân lí: “Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga đi ra bể. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tể quốc”.