Thuyết minh về Nguyễn Du và Truyện Kiều

Thuyết minh về Nguyễn Du và Truyện Kiều

Hướng dẫn

I. Tác giả Nguyễn Du:

Nguyễn Du là một nhà thơ kiệt xuất, Danh nhân văn hóa thế giới, một nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam. Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã đánh một móc son chói lọi trong tiến trình phát triển của nền văn học thế kỉ 18, 19 và nền văn học dân tộc.

* Quê hương và gia đình:

Quê hương địa linh nhân kiệt, hiền tài xuất chúng:

Nguyễn Du sinh năm 1765, mất năm 1820, tựu Tố Như, hiệu Thanh Hiên. Ông còn có biệt hiệu Hồng Sơn lạp hộ, Nam Hải điếu đồ.

Quê Nguyễn Du ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh, một địa phương có truyền thống hiếu học, nhiều người học cao hiểu rộng, đỗ đạt trở thành quán lớn. Đây là vùng đất địa linh nhân kiệt, có nhiều anh tài xuất chúng.

Gia đình đại quý tộc có truyền thông văn chương nhiều đời:

Nguyễn Du sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc phong kiến, nhiều đời làm quan lớn và có truyền thông văn chương. Cha ông là Nguyễn Nghiễm, từng ở ngôi Tể tướng mười lăm năm. Anh trai Nguyễn Khản làm quan đến chức Thượng Thư Bộ Hộ, kiêm Đô Ngự Sử. Mẹ ông là Trần Thị Tần, người tỉnh Bắc Ninh, có tài ca xướng nổi tiếng trong vùng.

Sinh trưởng trong vùng đất địa linh, nhân kiệt, hiếu học và trọng tài, gia đình lại có truyền thống học vấn uyên bác, có nhiều tài năng văn học. Gia đình và quê hương chính là “mảnh đất phì nhiêu” nuôi dưỡng thiên tài Nguyễn Du.

Thời đại bão tố và cuộc đời gian truân, lận đận:

Nguyễn Du sống vào nửa cuối thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIX, trong hoàn cảnh xã hội có nhiều biến động dữ dội. Chế độ phong kiến Việt Nam khủng hoảng trầm trọng, các tập đoàn phong kiến tranh giành quyền lực, chém giết lẫn nhau. Chiến tranh sảy ra liên miên, ruộng đồng bị hoảng, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, điêu đứng; xã hội loạn lạc, tăm tối. Bão táp phong trào nông dân khởi nghĩa nổi lên khắp nơi, đỉnh cao là cuộc khởi nghĩa Tây Sơn đánh đổ các tập đoàn phong kiến thống trị, quét sạch hai mươi vạn quân Thanh xâm lược.

Sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc, bản thân lại có tài năng văn chương nhưng thời đại Nguyễn Du do những biến động xã hội nên gia đình cũng như bản thân ông cũng có những thăng trầm, sa sút, nhiều lúc vô cùng bi đát.

Mồ côi cha mẹ từ nhỏ, cuộc đời Nguyễn Du phải trải qua những năm tháng gian truân, trôi dạt, vất vả, long đong hết nơi này đến nơi khác (Trải qua “mười năm gió bụi”, Nguyễn Du lang thang hết ở quê vợ, rồi quê mẹ, quê cha trong nghèo túng, hết sức khổ cực và tủi nhục).

Khi nhà Nguyễn phục hưng, Nguyễn Du có ra làm quan cho triều Nguyễn Gia Long, ông giữ nhiều chức vụ khác nhau: Tham tri bộ Lễ, Cai bạ Quảng Bình, Chánh sứ bộ…Tuy có những thành tựu nhất định trên quần trường nhưng đó là những năm tháng làm quan bất đắc chí.

Ông mất tại Huế năm 1820, thọ 58 tuổi.

Là người có hiểu biết sâu rộng, am hiểu văn hóa dân tộc và văn chương Trung Quốc. Nhà thơ đã sống nhiều năm lưu lạc, tiếp xúc với nhiều tầng lớp nhân dân, nhiều cảnh đời, nhiều số phận khác nhau, đã tạo cho ông một vốn sống phong phú và niềm cảm thông sâu sắc với mọi kiếp người bị đày đọa. Nguyễn Du là người có trái tim giàu lòng nhân ái, nhìn đời với con mắt của một người đứng giữa giông tố cuộc đời và điều đó khiến tác phẩm của ông hàm chứa một chiều sâu nhân văn chưa từng có trong văn thơ Việt Nam.

Sự nghiệp sáng tác:

Nguyễn Du là tác giả có nhiều thành tựu kiệt xuất về văn chương, ở thể loại nào ông cũng đạt được sự hoàn thiện ở trình độ kinh điển.

Về thơ chữ Hán, ông có ba tập thơ:

+ “Thanh Hiên thi tập” (78 bài) được viết trước khi ông ra làm quan cho nhà Nguyễn.

+ “Nam trung tạp ngâm” (40 bài) viết trong thời gian ông ở Huế, Quảng Bình.

+ “Bắc hành tạp lục” (131 bài) viết trong thời gian Nguyễn Du đi sứ Trung Quốc.

Về chữ Nôm:

+ “Văn chiêu hồn” (Văn tế thập loại chúng sinh) được viết theo thể thơ song thất lục bát dài 184 câu.

+ Đặc biệt là “Truyện Kiều”, một kiệt tác văn học xuất chúng. Với tác phẩm này đã đưa tên tuổi Nguyễn Du vươn lên đỉnh cao của nền thi ca dân tộc, xứng đáng được tôn vinh “Văn chương thiên cổ sư”.

Tài năng văn chương, vốn sống phong phú, tấm lòng trắc ẩn kết tinh ở một trái tim yêu thương vĩ đại đối với con người trong một bối cảnh lịch sử cụ thể đã tạo nên thiên tài Nguyễn Du.

Những vấn đề của thời đại tác động sâu sắc lên bản thân, cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Du. Chính những năm tháng sống lẩn tránh khiến Nguyễn Du có điều kiện tiếp cận gần gũi những cảnh đời nghèo khó, bất hạnh, đáng thương trên cuộc đời; giúp ông thấu hiểu nỗi cơ cực và tủi nhục của con người. Phong trào Tây Sơn dấy lên rồi nhanh chóng bị dập tắt, khiến cho hình tượng người anh hùng và khát vọng thực hiện công lý trong Nguyễn Du có phần hụt hẫng. Ông cố vùng vẫy tìm lấy một lối thoát cho chính mình, nhưng cuối cùng cũng bế tắt. Để rồi, ông kết tinh tất cả cuộc đời mình trong tuyệt phẩm Truyện Kiều như một tiếng kêu đau thương bất tận.

II. Tác phẩm Truyện Kiều

Nguồn gốc và sự sáng tạo:

Nguyễn Du viết “Truyện Kiều” vào nửa cuối thế kỉ XVIII đến đầu thế kỉ XIX( 1805 –1809). Truyện có 3254 câu thơ lục bát. Truyện dựa theo cốt truyện “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc). Lúc đầu, Nguyễn Du đặt tên là “Đoạn trường tân thanh” ( Khúc ca mới đứt ruột hay Tiếng kêu đứt ruột) sau này, người ta quen gọi theo tên nhân vật chính thành ra là “Truyện Kiều”.

Tóm tắt tác phẩm:

Truyện Kiều kể về cuộc đời và số phận bất hạnh, truân chuyên chìm nổi của nhân vật Thúy Kiều. Vì muốn cứu cha và em ra khỏi nhà ngục, Thúy Kiều đã bán mình, bội ước với Kim Trọng. Từ đó, nàng lưu lạc khắp nhân gian, chịu không biết bao nhiêu đắng cay, tủi nhục và đau khổ ở đời. Trải qua15 năm, nàng mới được đoàn tụ cùng gia đình.

• * Giá trị nội dung và nghệ thuật:

Giá trị nội dung:

Giá trị hiện thực:Truyện Kiều phơi bày hiện thực bất công, tàn bạo của xã hội phong kiến đương thời, phản ánh nỗi khổ đau, bất hạnh cùng cực của con người, đặc biệt là người phụ nữ. Truyện Kiều là bức tranh chân thực, sinh động về hiện thực loạn lạc, rối ren của xã hội Việt nam thế kỉ XVIII, một xã hội bất nhân, thiếu tình người.

Giá trị nhân đạo:

Truyện Kiều là tiếng nói đề cao tình yêu tự do, khát vọng công lí và ngợi ca vẻ đẹp phẩm chất của con người. Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã thể hiện ước mơ đẹp đẽ của mình về một tình yêu tự do, trong sáng, chung thủy trong xã hội mà quan niệm hôn nhân phong kiến còn hết sức khắc nghiệt.

Truyện Kiều còn là tiếng nói đanh thép lên án, tố cáo và đã kích mạnh mẽ các thế lực thống trị tàn bạo, chà đạp lên nhân cách, nhân phẩm và quyền sống con người. Đặc biệt là sức mạnh của đồng tiền làm điên đảo con người. Khi nó ở trong tay bọn người bất lương tàn bạo đã phát huy tất cả sức mạnh của nó, đổi trắng thay đen, biến con người thành thứ hàng hóa để mua bán.

Truyện Kiều còn là một bản tình ca ca ngợi tình yêu say đắm, thủy chung, khẳng định sức mạnh niềm tin vững chắc vào các giá trị chân chính, tốt đẹp của con người.

Truyện Kiều thể hiện tấm lòng trân trọng và đề cao con người của Nguyễn Du, là tiếng khóc bi thương, bất lực của ông trước cuộc đời tàn bạo.

* Giá trị nghệ thuật:

Tác phẩm là sự kết tinh thành tựu nghệ thuật văn học dân tộc trên các phương diện ngôn ngữ, thể loại. Với Truyện Kiều, ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đã đạt tới đỉnh cao rực rỡ.

Với Truyện Kiều, nghệ thuật tự sự đã có bước phát triển vượt bậc, từ nghệ thuật dẫn chuyện đến nghệ thuật miêu tả thiên nhiên, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lí con người.

* Đánh giá, nhận xét về Truyện Kiều:

Mộng Liên Đường chủ nhân có nói: “…Tố Như tử dụng tâm đã khổ, tự sự đã khéo, tả cảnh đã hệt, đàm tình đã thiết, nếu không phải có con mắt trông thấu sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt ngàn đời, thì tài nào có bút lực ấy…”

Phạm Quỳnh đề cao Truyện Kiều đến tột bậc: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn; tiếng ta còn, nước ta còn…”

Dương Quảng Hàm nói được tính phổ rộng và tình yêu của nhân dân ta đối với Truyện Kiều: “trên từ các bậc văn nhân thi sĩ, dưới đến các kẻ thường dân phụ nhụ, ai cũng thích đọc, thích ngâm và thuộc được ít nhiều…”

Còn Georges Boudared – học giả người Pháp nhận định: “Ít nhà thơ trên thế giới có khả năng đạt được tiếng vang sâu đậm trong dân chúng của mình như Nguyễn Du ở Việt Nam. Truyện Kiều của ông là cuốn sách kinh điển của văn chương Việt Nam nhưng là một thứ kinh điển mọi người đều biết không một ngoại lệ nào”.

* Ảnh hưởng của tác phẩm:

Truyện Kiều trong hàng trăm năm được lưu truyền rộng rãi và có sức chinh phục lớn đối với mọi tầng lớp độc giả. Truyện Kiều không biết tự bao giờ đã đi vào đời sống của nhân dân, và đã trở thành lời ăn tiếng nói của những người dân bình dị nhất cho đến những người trí thức, am hiểu về văn chương bác học.

Nguyễn Du là một thiên tài văn học, một bậc thầy về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt. Truyện Kiều là một kiệt tác văn học, được lưu truyền rộng rãi và chinh phục nhiều thế hệ người đọc từ xưa đến nay. Một vài nhân vật được Nguyễn Du điển hình hóa cao độ trong Truyện Kiều đã trở thành kiểu tính cách điển hình được nhân dân gọi tên trong cuộc sống (Thúy Kiều, Từ Hải, Sở Khanh, Tú Bà, Hoạn Thư,….)