Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

I. ĐỀ BÀI

Đề 1: Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan.

Đề 2: Hãy tìm hiểu sự khác nhau về giọng văn, về từ ngữ giữa hai văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác đó.

II. GỢI Ý TÌM HIỂU ĐỀ VÀ LẬP DÀN Ý

Đề 1

a) Tìm hiểu đề

– Đặc sắc của kết cấu truyện: Tinh thần thể dục là một truyện ngắn không phải là một cốt truyện liền mạch đầu đuôi mà gồm 5 cảnh rời tưởng như rời rạc nhau: cảnh đầu là tờ trát của tri huyện rồi đến ba cảnh ba người nông dân van xin, đút lót, thuê người đi thay với lí trưởng làng Ngũ Vọng xung quanh việc bị bắt đi xem đá bóng và cuối cùng là cảnh săn lùng áp giải những người đi xem đá bóng. Năm cảnh đó tuy rời nhau nhưng đều tập trung thể hiện chủ đề.

– Mâu thuẫn và tính chất trào phủng của truyện

Tinh thần thể dục thể thao lẽ ra là hăng say, phấn hứng, hồn nhiên lành mạnh, đằng này lại thể hiện ở cái với mệnh lệnh cứng rắn, lời lẽ răn đe của quan, ở’ sự lo lắng và hống hách, tàn bạo của lí dịch và đặc biệt là ở những lời van xin, sự trốn lủi khốn khổ của dân bị bắt đi xem đá bóng.

– Đặc điểm ngôn ngữ của truyện: ngôn ngữ đời sống rất hoạt, rất.tự nhiên và sống động, nhất là ngôn ngữ nhân vật, ngôn ngữ đối thoại thể hiện thật hệt thân phận và trình độ của họ. Ngôn ngữ của lí trưởng hách dịch và thô lỗ. Còn ngôn ngữ của mấy người dân thì hệt là ngôn ngữ nông dân.

– Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện: Bằng tài năng trào phúng tác giả tố cáo tính chất bịp bợm của bọn thực dân Pháp chủ trương “phong trào thể dục thể thao” và bọn tay sai ra sức thực hiện, đã trở thành một tai họa lớn đối với những người nông dân khốn khổ. Vì vậy, truyện vừa có ý nghĩa hiện thực vừa có giá trị châm biếm sâu sắc.

b) Gợi ý xây dựng dàn bài

Mở bài: Truyện Tinh thần thể dục là một truyện ngắn trào phúng đặc sắc của nhà vãn Nguyễn Công Hoan.

Thân bài:

– Kết cấu khá độc đáo, mâu thuẫn đậm chất trào phúng, giàu tính hiện thực sống động.

– Ý nghĩa phê phán của truyện.

Kết bài: Qua truyện, thấy rõ được tài năng truyện ngắn trào phúng điêu luyện của Nguyễn Công Hoan.

Đề 2

a)Tìm hiểu đề

– Trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân đã sử dụng khá nhiều từ Hán Việt rất đắc như pháp trường, tử tù, tử hình, bộ tứ hình, nhất sinh, bức trung đường, lạc khoản, thiên hạ, thiên lưohg, lương thiện, bái lĩnh… và cách nói cổ tạo nên màu sắc lịch sử cổ kính với những cảnh tượng, những con người của thời phong kiến suy tàn đã qua rồi khá lâu, trong đó có những bậc tài hoa trọng thiên hướng đáng kính phục của một thời nay chỉ còn vang bóng.

– Trong Hạnh phúc của một tang gia, nhà văn Vũ Trọng Phụng đã khéo dùng từ, đặt tên nhân vật, đặt câu dựng đoạn và nhất là tạo giọng văn nhằm tập trung phê phán thói háo danh, hám lợi, thói hợm hĩnh, giả tạo, rởm đời… và bao trùm là thói đạo đức giả của một sô’ người lẫn vào đám thượng lưu những năm trước Cách mạng tháng Tám năm 1945.

– Việc sử dụng từ ngữ, lựa chọn, giọng điệu văn chương phải phù hợp với chủ đề của tác phẩm và thể hiện một cách tốt nhất tư tưởng và tình cảm của tác giả.

b) Gợi ý xây dựng dàn bài

Mở bài: Giới thiệu hai văn bản Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân và Hạnh phúc của một tang gia của Vũ Trọng Phọng có sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn.

Thử tìm hiểu và giải thích vì sao có sự khác nhau đó.

Thân bài:

– Sự khác nhau về giọng văn. Dẫn chứng để làm sáng tỏ.

– Sự khác nhau về từ ngữ được sử dụng. Dẫn chứng để làm sáng tỏ.

– Nói rõ vì sao có sự khác nhau đó.

Kết bài: Sự khác nhau về giọng văn từ ngữ của hai văn bản nói trên đã góp phần làm cho văn học ta thêm phong phú, đa dạng

LUYỆN TẬP

Nghệ thuật châm biếm đả kích trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc. ‘

– Với bút pháp trào phúng, tác giả truyện ngắn “Vi hành” phê phán một cách đích đáng vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp trong chuyến Khải Định công du sang Pháp dự cuộc đấu xảo.

Nội dung châm biếm đả kích:

+ Màu da vàng bủng, trang phục lố lăng trông cứng nhắc ngớ ngẩn cứ như con rối của Khải Định.

+ Thường lén lút vi hành đến khắp chốn ăn chơi ở Paris.

+ Mật thám Pháp phục vụ thầm kín và hết sức tận tụy.

Cách sử dụng rất đắt lốì chơi chữ, lối so sánh ví von đặc biệt là giọng văn “tính khô” ẩn chứa sự mỉa mai sâu cay.

Giá trị tư tường và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành”.

Mai Thu