Suy nghĩ về tính đặc sắc của văn bản Cổng trường mở ra

Suy nghĩ về tính đặc sắc của văn bản Cổng trường mở ra

1.  Tìm hiểu chung

–  Bài Cổng trường mở ra nằm trong hệ thống văn bản nhật dụng, thuộc chủ đề về giáo dục, đề cập tới mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường và trẻ em. Bài văn cho thấy vai trò quan trọng của giáo dục đối với thế hệ tương lai, đối với đất nước, xã hội.

Học sinh đã và sẽ làm quen với các hình thức văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn THCS: thư, bút kí, hồi kí, thông báo, truyện, nghị luận,… Với bài Cổng trường mở ra, học sinh tiếp nhận kiểu văn bản nhật dụng được viết dưới hình thức kí như những dòng tâm sự, mang tính chất biểu cảm.Người mẹ trong tác phẩm đã chọn một thời điểm rất có ý nghĩa đối với con và cũng là thời điểm rất có ý nghĩa đối với mỗi học sinh, đối với mỗi con người để bộc lộ nỗi niềm, tình cảm. Đó là thời điểm đêm trước ngày khai giảng, lần đầu tiên con cắp sách tới trường. Thời điểm ấy đã tạo nên tình huống đặc biệt để người mẹ có điều kiện thể hiện những tình cảm sâu sắc nhất dành cho con.

–  Để bộc lộ nỗi niềm, tình cảm, người mẹ đã lựa chọn hình thức tự bạch như những dòng nhật kí tâm sự. Vì vậy, cần lưu ý xét về hình thức bên ngoài thì dường như người mẹ đang nói với đứa con, nhưng thực chất là người mẹ đang nói với chính mình. Biện pháp nghệ thuật này – đối thoại mà là độc thoại, càng làm nổi bật những tình cảm sâu nặng và ý thức trách nhiệm của người mẹ đối với con.

2.  Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật

a. Nội dung

Bài Cổng trường mở ra thể hiện những tình cảm sâu nặng của người mẹ đối với con, qua đó cho thấy sự quan tâm, ý thức trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội đối với trẻ em và sự nghiệp giáo dục, đồng thời cho ta thấy được vai trò quan trọng của giáo dục đối với thế hệ tương lai, đối với đất nước, xã hội.

– Những tình cảm sâu nặng của người mẹ đối với con thể hiện qua những suy nghĩ, việc làm và tâm trạng.

Người mẹ trìu mến quan sát những việc làm của con trước ngày đầu tiên cắp sách tới trường và cảm nhận được ở thời điểm có ý nghĩa quan trọng ấy, con đã lớn khôn hơn dù vẫn rất hồn nhiên, ngây thơ: hăng hái tranh với mẹ dọn dẹp đồ chơi, háo hức trước việc ngày mai vào lớp Một, không có mối bận tâm nào khác ngoài chuyện ngày mai thức dậy cho kịp giờ; giấc ngủ đến một cách dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo, gương mặt thanh thoát, đôi môi hé mở, thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo.

Người mẹ vỗ về để con ngon say giấc nồng, đắp mền cho con, buông mùng, ém góc cẩn thận…

Trong tâm trạng thao thức không ngủ được, người mẹ suy nghĩ về ngày đầu tiên con đi học. Người mẹ thao thức không phải vì quá lo lắng cho con. Bởi lẽ mọi thứ đều đã được chuẩn bị chu đáo, kĩ lưỡng cả về điều kiện vật chất và tâm lí (điều kiện vật chất: quần áo mới, giày nón mới, cặp sách mới, tập vở mới, tất cả đã sẵn sàng; về tâm lí: đứa con đã từng đi học mẫu giáo, từng biết thế nào là trường lớp, được làm quen vứi ngôi trường mới từ những ngày hè, được làm quen với bạn bè và cô giáo mới, được tập xếp hàng, tập đi, tập đứng từ một tuần lễ trước ngày khai giảng). Điều làm người mẹ thao thức không ngủ được, phải chăng vì bồi hồi, xúc động, vì trước một ngày trọng đại, người mẹ vừa trăn trở suy nghĩ về đứa con vừa bâng khuâng, xao xuyến khi nghĩ về ngày khai trường năm xưa của chính mình. Ngày khai trường lần đầu tiên bước vào lớp Một của con làm sống dậy ấn tượng sâu đậm về ngày đầu tiên đến trường của mẹ khi còn nhỏ. Ngày ấy, cũng như con bây giờ, mẹ cũng nôn nao hồi hộp khi cùng bà ngoại đi tới trường, mẹ còn là đứa trẻ thơ nên cảm thấy chơi vơi, hốt hoảng khi cổng trường đóng lại và người mẹ đứng ngoài cánh cổng như đứng ngoài cái thế giới mà người con vừa bước vào.

–  Qua tình cảm, suy nghĩ của người mẹ, có thể thấy được sự quan tâm và ý thức, trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội đối với trẻ em, đối với sự nghiệp giáo dục, đồng thời thấy được vai trò đặc biệt quan trọng của sự nghiệp giáo dục.

Với con và với cả chính người mẹ, ngày khai giảng, lần đầu cắp sách tới trường là một ngày quan trọng (trong văn bản, ý này được láy đi láy lại: “con cảm nhận được sự quan trọng của ngày khai trường”, “con không có mối bận tâm nào khác ngoài chuyện ngày mai thức dậy cho kịp giờ”, “chuẩn bị cho buổi lễ khai trường long trọng này”, "cái ấn tượng khắc sâu mãi mãi trong lòng một con người về cái ngày “hôm nay tôi đi học” ấy”).

Ngày khai trường đầu tiên là ngày trọng đại với mỗi con người nên người mẹ đã chuẩn bị chu đáo, kĩ lưỡng cho con về mọi mặt và chính người mẹ cũng sống trong tâm trạng bâng khuâng, háo hức chờ đợi. Tất cả đều nói lên sự quan tâm của gia đình, nhà trường đối vởi trẻ em, đối với sự nghiệp giáo dục.

Từ câu chuyện về ngày khai trường ở Nhật, người mẹ và cũng là bất cứ ai đều suy nghĩ về vai trò quan trọng của giáo dục đối với thế hệ tương lai, đối với đất nước.

Tầm quan trọng của nhà trường, của giáo dục còn thể hiện ở câu kết mang tính chất gợi mở: “bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra”. Đó là thế giới kì diệu của tình người, của tri thức, của chân lí, đạo lí, của khát vọng, ước mơ,…

b. Nghệ thuật

–  Để thể hiện tình cảm, tâm trạng, người viết đã lựa chọn hình thức kí như những dòng tâm sự của người mẹ nói với con. Tuy nhiên, hình thức bên ngoài là đối thoại, còn thực chất là người mẹ tự nói với chính mình. Hình thức đối thoại thể hiện qua cách mẹ nói với con: “Vào đêm trước ngày khai trường của con, mẹ không ngủ được. Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được”,… Thực chất, đây là lời độc thoại bởi lời của người mẹ là lời tâm sự với chính lòng mình: “Còn điều gì để lo lắng nữa đâu! Mẹ không lo, nhưng vẫn không ngủ được. Cứ nhắm mắt lại là dường như vang bên tai tiếng đọc bài trầm bổng Biện pháp nghệ thuật này có những tác dụng: thể hiện sự gắn bó thân thương, máu thịt của mẹ đối với con, con đã là một phần cuộc sống của mẹ; khắc họa nỗi lòng, tình cảm mãnh liệt của người mẹ, bộc lộ một cách tự nhiên, chân thành những điều tinh tế, khó nói của tâm trạng.

–  Sử dụng ngôn ngữ biểu cảm với giọng văn dịu dàng, ngọt ngào, sâu lắng. Lời văn khi như lời ru đưa người con vào giấc ngủ mơ màng: “Một ngày kia, còn xa lắm…”, “Còn bây giờ giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo”', khi là dòng hồi ức xa xăm mà xao xuyến: “Ngày mẹ còn nhỏ…”, “Mẹ còn nhớ sự nôn nao, hồi hộp…”’, khi thủ thỉ tâm tình: “Mẹ tin đứa con của mẹ lớn rồi. Mẹ tin vào sự chuẩn bị rất chu đáo cho con trước ngày khai trường. Còn điều gì để lo lắng nữa đâu! Mẹ không lo, nhưng vẫn không ngủ được”-, khi dặn dò, khích lệ: “Đi đi con, hãy can đảm lên, thế giới này là của con, bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra”.

3.  Ý nghĩa

–  Bài văn thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc của người mẹ đối với con, qua đó thấy được sự quan tâm của gia đình, nhà trường và xã hội đối với trẻ em.

–  Vai trò đặc biệt quan trọng của giáo dục đối với thế hệ tương lai, đối với sự phát triển của đất nước, xã hội.