[Văn mẫu học trò] Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
[Văn mẫu học trò] Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
Dàn ý chi tiết
1. Mở bài:
-Vài nét về nhà thơ Thanh Hải: Một nhà thơ có thể nói là dã cống hiến cả đời mình cho cách mạng
-Giới thiệu về hoàn cảnh ra đời đặc biệt của bài thơ: được viết trong những ngày cuối cùng Thanh Hải nằm trên giường bệnh, cả cuộc đời ông đã cống hiến cho cách mạng, giờ đây ông lại cất lên niềm khát khao, niềm mong mỏi có thể tiếp tục cống hiến “mùa xuân nho nhỏ” cho cuộc đời này
2. Thân bài:
2.1. Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất nước
– Nhà thơ vẽ ra trước mắt độc giả bức tranh thiên nhiên mùa xuân với:
+ Không gian: cao rộng của bầu trời, dài rộng của “dòng sông xanh”
+ Âm thanh: âm thanh rộn rã vui tươi của “chim chiền chiện”
+ Màu sắc: xanh của dòng sông, tím của hoa
=> Nghệ thuật đảo cú pháp: Không gian cao rộng, màu sắc tươi sáng và âm thanh rộn ràng như thiết tha mời gọi níu giữ con người ở lại với cuộc sống, với mùa xuân xứ Huế
– Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên:
+ Nhà thơ có cái nhìn trìu mến với cảnh vật
+ Đưa tay ra “hứng” “giọt long lanh”: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác chỉ “tiếng chim”
=> Cảm xúc ngây ngất trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, khao khát hòa mình với thiên nhiên đất nước
2.2. Cảm xúc về mùa xuân đất nước:
– Mùa xuân của đất nước gắn với hình ảnh người cầm súng và hình ảnh “người ra đồng”, “lộc” – niềm hi vọng tươi sáng đang theo họ đi khắp nơi hy chính họ đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước
– Nhịp độ khẩn trương “Tất cả như… xôn xao”: Công cuộc xây dựng mùa xuân của đất nước diễn ra khẩn trương, sôi động
=> Nghệ thuật điệp cấu trúc, từ láy…=> Nhà thơ như reo vui trước tinh thần lao động khẩn trương của con người làm nên mùa xuân của đất nước
– Nhà thơ nhắc lại về lịch sử bốn nghìn năm “vất vả và gian lao” của đất nước đấy tự hào, đồng thời tin tưởng vào tương lai tươi đẹp của đất nước mai sau bằng hình ảnh so sánh đẹp mang nhiều ý nghĩa “Đất nước như vì sao… phía trước”
2.3. Ước nguyện của tác giả
– Nhà thơ bộc lộ chân thành và tha thiết khát khao cống hiến giản dị, chân thành cho cuộc đời
– Tất cả những khát khao của tác giả chỉ là “một”: khát khao mong ước giản dị nhưng ý nghĩa
– Không mong muốn những điều lớn lao, chân thành và tha thiết
– Thanh Hải đúc kết tất cả những mong ước của mình thành “Một mùa xuân nho nhỏ” “Lặng lẽ dâng cho đời”
+ “Mùa xuân nho nhỏ” mang nghĩa ẩn dụ cho khát khao cống hiến phần tươi đẹp nhất của mình cho cuộc đời chung
+ Từ láy “lặng lẽ” thể hiện sự cống hiến thầm lặng
+ Hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc” – sự cống hiến từ lúc còn trẻ đến khi về già => Cống hiến suốt đời
2.4. Lời ca ngợi quê hương đất nước qua làn điệu dân ca xứ Huế
– Giai điệu được cất lên chính là điệu hát truyền thống của xứ Huế mộng mơ
+ “Nam ai, Nam bình”: làn điệu dân ca ngọt ngào xứ Huế, thể hiện tình yêu mến với di sản văn hóa phi vật thể
+ “Mùa xuân ta xin hát”: không chỉ mở ra không gian, nó còn mở ra niềm tự hào về lối sống nghĩa tình của cha ông
3. Kết bài
– Khái quát những đặc sắc về nghệ thuật làm nên thành công của bài thơ: Thể thơ 5 chữ, nhạc điệu trong sáng, thiết tha gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp giản dị, gợi cảm, nhiều so sanh và ẩn dụ sáng tạo
– Liên hệ trình bày khát vọng cống hiến của thế hệ trẻ cho cuộc đời
![phan tich bai tho mua xuan nho nho - [Văn mẫu học trò] Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải](https://vietvanhoctro.com/wp-content/uploads/2019/06/phan-tich-bai-tho-mua-xuan-nho-nho.jpg "[Văn mẫu học trò] Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải")
Phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
Bài văn tham khảo
Thanh Hải là một trong những nhà thơ cống hiến cả đời mình cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Cuộc đời ông gắn liền với lẽ sống cống hiến, từ lúc gia nhập cách mạng đến lúc gần đất xa trời. Tháng 11 – 1980, khi Thanh Hải đang nằm trên giường bệnh, ông vẫn cất lên niềm khát khao tiếp tục cống hiến “mùa xuân nho nhỏ” cho cuộc đời. Mong muốn tuyệt vời ấy được ông gửi gắm qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” – một bài thơ đậm chất nhạc, đậm chất trữ tình.
Bài thơ lần lượt diễn tả cảm xúc của nhà thơ Thanh Hải trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước. Qua đó, thi phẩm làm nổi bật ước nguyện chân thành của tác giả, thể hiện lời ngợi ca quê hương đất nước qua làn điệu dân ca xứ Huế. Với sáu khổ thơ, dòng cảm xúc cứ thế mà tuôn trào.
Mở đầu bài thơ, tác giả vẽ nên bức tranh thiên nhiên đầy thi vị:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Bức tranh mùa xuân mà tác giả phác họa thật đẹp biết bao. Bức tranh có vẻ đẹp quyện hòa giữa không gian, âm thanh và màu sắc. Không gian cao rộng của bầu trời trên cao gắn liền với sự dài rộng của dòng sông bên dưới. Giữa dòng sông sâu, “mọc” lên một bông hoa. Sự trỗi dậy của bông hoa khiến ta cảm nhận được sức sống mãnh liệt của mùa xuân đất trời. Trên nền trời thăm thẳm, có âm thanh rộn rã vui tươi của “chim chiền chiện” báo xuân về. Tiếng hót ấy làm đẹp cho sắc xuân tươi mới. Giữa dòng sông xanh, giữa một bầu trời xanh là hoa lục bình màu tím. Hai màu sắc đậm đà mà hòa hợp đến lạ. Hình ảnh thơ bình dị, quen thuộc được vẽ bằng nét chấm phá, tinh chọn (dòng sông xanh, bông hoa tím, tiếng chim…). Kết hợp với phép đảo ngữ (Mọc giữa dòng sông xanh), tác giả đã làm nổi bật không gian cao rộng, màu sắc tươi sáng và âm thanh rộn ràng của mùa xuân xứ Huế tươi đẹp. Quả là “Thi trung hữu họa”.
Qua việc phác họa bức tranh xuân đẹp tươi, Thanh Hải còn diễn tả cảm xúc của mình trước mùa xuân thiên nhiên. Các từ ngữ biểu cảm giàu sức gợi (ơi, chi..) được nhà thơ sử dụng để gọi, hỏi một cách thân mật mà đặc sắc. Từ đó, cái nhìn trìu mến của Thanh Hải bao trùm lên cảnh vật. Bằng phép ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (“Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng”), tác giả gợi nên hình ảnh đôi tay đang giương cao để đỡ lấy những giọt âm thanh trong vắt từ tiếng hót của chim chiền chiện. Tác giả tinh tế và sắc sảo trong việc sử dụng phép ẩn dụ và hình ảnh thơ. Qua đó, cảm xúc ngây ngất, tâm hồn rộng mở của ông trước vẻ đẹp thơ mộng của mùa xuân đất trời được tôn lên gấp nhiều lần.
Ở ý thơ sau, Thanh Hải diễn tả cảm xúc của mình về mùa xuân của đất nước. Hòa vào giai điệu tươi mới của bài ca mùa xuân, khổ thơ đi vào lòng người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Giọng thơ khỏe khoắn, tươi mới. Hình ảnh thơ gần gũi song đẹp đẽ và diệu kì. Mùa xuân của đất nước gắn liền với hình ảnh “người cầm súng” và “người ra đồng”. “Lộc” – những chồi non đang nảy nở tượng trưng cho hi vọng và hoài bão – đang theo họ đến khắp mọi miền Tổ quốc. Hay chính họ – những người nơi tiền tuyến, hậu phương – đang ngày đêm mang mùa xuân đến cho dân tộc. Bằng nghệ thuật điệp cấu trúc và nhiều điểm nhấn trong âm hưởng thơ, ta thấy nhà thơ như reo vui trước tinh thần lao động và chiến đấu khẩn trương của mọi người.
Hòa trong không khí mùa xuân mới, tác giả còn viết về quá khứ và tương lai của đất nước:
“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Nhà thơ nhắc lại về lịch sử bốn nghìn năm “vất vả và gian lao” đầy tự hào của đất nước. Mùa xuân tươi đẹp hôm nay chính là thành quả của nhiều mùa xuân lịch sử. Đồng thời, Thanh Hải tin tưởng vào tương lai tốt đẹp của nước nhà mai sau. Điều đó được thể hiện qua hình ảnh so sánh đẹp (“Đất nước như vì sao/ Cứ đi lên phía trước”). Ước mong ấy của ông, ước mong về những ngôi sao mang hòa bình và phát triển, đến nay đã thành hiện thực. Điều đó thể hiện tầm nhìn và lòng yêu mến thiết tha của Thanh Hải đối với con người và đất nước Việt Nam.
Khi những cảm xúc chân thành trước mùa xuân thiên nhiên và đất nước đã được diễn tả, Thanh Hải bộc lộ ước nguyện cống hiến của đời mình:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Điệp ngữ “Ta làm” xuất hiện hai lần làm nổi bật khát khao cống hiến cháy bỏng của tác giả. Ông muốn làm “con chim hót” để góp tiếng hát cho cuộc đời. Ông muốn làm “cành hoa” để góp chút sắc hương cho cuộc sống. Ông gia nhập bản nhạc với vai trò là “nốt trầm” để hoàn thiện bài ca cuộc sống. Không mong ước những điều lớn lao, ước nguyện hóa thân của Thanh Hải giản dị nhưng chân thành và tha thiết. Trước lúc phải đi xa, trong không khí xuân đang về, ông vẫn ao ước được góp “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. Nếu như ở những dòng thơ đầu tiên, tác giả dùng đại từ “tôi” thì ở đây, ông dùng đại từ “ta”. Điều đó biến ước nguyện cao đẹp của Thanh Hải thành khát khao chung của mọi người. Ta trân tọng và học tập lẽ sống tốt đẹp của nhà thơ. Chính Tố Hữu cũng đã từng đề cao lẽ sống cống hiến ấy:
“Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót
Chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”
Lẽ sống tốt đẹp đó luôn được Thanh Hải trân trọng và phát huy đến trọn đời trọn kiếp:
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
“Mùa xuân nho nhỏ” là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho mong ước hiến dâng phần tươi đẹp nhất của tác giả đối với cuộc đời chung. Sự cống hiến ấy diễn ra một cách âm thầm, cao đẹp, không màng ân nghĩa, thể hiện qua từ láy “lặng lẽ”. Ở hai câu thơ cuối, bằng điệp ngữ “Dù là” và phép hoán dụ “tuổi hai mươi”, “tóc bạc”; tác giả nhấn mạnh sự cống hiến suốt đời của chính mình. Lối sống cống hiến cao đẹp của ông khơi gợi sự trân trọng và học hỏi nơi tâm hồn người đọc, đặc biệt là thế hệ thanh niên trẻ tuổi, trẻ lòng.
Trước lúc không còn có thể cống hiến được nữa, nhà thơ nhìn lại cảnh sắc quê hương và thiết tha ca ngợi:
“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm tình
Nước non ngàn dặm mình
Nhịp phách tiền – đất Huế”
Giai điệu được ngân xa chính là điệu hát truyền thống của xứ Huế mộng mơ. “Nam ai, Nam bình” là làn điệu dân ca ngọt ngào đất Huế, thể hiện tình yêu mến của Thanh Hải với khúc dân ca. Lời hát mở ra không gian, mở ra niềm tự hào về đất nước Việt Nam dài rộng. Điệu hát kết thúc trong “nhịp phách tiền” gần gũi, để hai tiếng “đất Huế” ngân vang trong lòng người. Đó là dấu ấn ghi lại bản sắc quê hương, niềm tự hào và tình yêu quê hương luôn gắn bó với người suốt đời suốt kiếp. Ước nguyện cống hiến cuối cùng của Thanh Hải (Mùa xuân ta xin hát) vô cùng đẹp và giàu chất thơ.
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải vận dụng thể thơ năm chữ, có nhạc điệu trong sáng, gần gũi với dân ca. Hình ảnh thơ giản dị song đẹp đẽ và gợi cảm. Kết hợp nhiều so sánh và ẩn dụ sáng tạo, bài thơ bộc lộ cảm xúc của Thanh Hải trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm một “mùa xuân nho nhỏ” dâng hiến cho đời. Trong thời đại mới, người Việt Nam cần phấn đấu nhiều hơn, góp sức lực và trí tuệ vào công việc dựng xây đất nước. Lẽ sống cống hiến trong “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải mãi là tiếng lòng tha thiết của mỗi con người Việt Nam.
Nguyễn Đức Minh
Văn mẫu tổng hợp 
