Tuần 11 – Viết bài làm văn số 3: Nghị luận văn học
Hướng dẫn
I. ĐỀ BÀI
1. a) Theo anh (chị), tính dân tộc trong bài thơ Việt Bắc (Tố Hữu) được biểu hiện cụ thể ở những phương diện nào? Trình bày vắn tắt và nêu dẫn chứng minh hoạ.
b) Phân tích tâm trạng của tác giả khi nhớ về Tây Bắc và những người đồng đội trong đoạn thơ trích trong bài Tây Tiến của Quang Dũng (SGK, trang 133).
2. a) Vẻ đẹp bi tráng của người lính trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
b) Cảm nhận của anh (chị) về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong đoạn thơ trích trong bài Việt Bắc của Tố Hữu (SGK, trang 133).
3. a) Câu thơ "Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn" (Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm) có nét tương đồng với những lời ca dao nào? Phân tích ngắn gọn ý nghĩa của câu thơ này trong sự đối chiếu, so sánh với những bài ca dao mà anh (chị) đã liên tưởng.
b) Phân tích vẻ đẹp của hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.
4. a) Phân tích và so sánh hình tượng đất nước trong đoạn trích Đất Nước (trích trường ca Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm) và bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.
b) Cảm nhận của anh (chị) về hình tượng người lính Tây Tiến trong đoạn thơ trích trong bài Tây Tiến của Quang Dũng (SGK, trang 134).
II. GỢI Ý CÁCH LÀM BÀI
1. a) Tính dân tộc trong bài thơ ViệtBắc của Tố Hữu:
– Cách xưng hô "mình" – "ta" Tố Hữu học được từ ca dao.
– Thể thơ lục bát truyền thống.
– Hình ảnh và ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi.
b) Tâm trạng của tác giả khi nhớ về Tây Bắc và những người đồng đội trong đoạn thơ đã trích:
– Nỗi nhớ núi rừng Tây Bắc: con đường hành quân hiểm trở, gian khó nhưng cũng thật thơ mộng.
– Nỗi đau đớn, xót xa khi nhớ về những người đồng đội đã ngã xuống "Gục lên súng mũ bỏ quên đời" và những hiểm nguy mà người lính Tây Tiến phải đối mặt…
– Nỗi nhớ tình cảm chân thành, đầm ấm của nhân dân Tây Bắc.
2. a) Về vẻ đẹp bi tráng của người lính trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng, cần chú ý phân tích những câu thơ, hình ảnh thơ sau:
– Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời
– Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
b) Cảm nhận về hình tượng thiên nhiên và con người Việt Bắc trong đoạn thơ.
– Thiên nhiên Việt Bắc:
+ Tươi đẹp, sinh động và phong phú: rừng xanh, hoa chuối đỏ, ánh nắng vàng rực rỡ, màu trắng tinh khiết của hoa mơ, rừng phách,…
+ Thanh bình, yên ả.
– Con người Việt Bắc:
+ Ân tình, thuỷ chung "Tiếng hát ân tình thuỷ chung".
+ Chăm chỉ, khéo léo: "đan nón chuốt từng sợi giang", "hái măng một mình",…
3. a) Câu thơ "Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn" có nét tương đồng với nhiều câu ca dao. Chẳng hạn câu:
Tay nâng đĩa muối chén gừng,
Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.
Trong câu ca dao trên, hình ảnh "gừng cay, muối mặn" thể hiện sự gắn bó thuỷ chung của con người. Câu thơ trong đoạn trích Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm cũng được sử dụng với ý nghĩa ấy ("Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn"). Cuộc sống lam lũ, đói khổ nhưng chính tình yêu thương và sự gắn bó đã tạo nên sức mạnh giúp họ vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
b) Vẻ đẹp của hình tượng người lính trong Tây Tiến của Quang Dũng.
– Hoàn cảnh ra đời của bài thơ.
– Hoàn cảnh xuất thân của những người lính Tây Tiến: chủ yếu là những thanh niên trí thức Hà Nội.
– Vẻ đẹp của những người lính can trường chịu đựng gian lao để chiến đấu vì Tổ quốc.
– Vẻ đẹp hào hoa, lãng mạn của người lính Tây Tiến.
– Đánh giá về hình tượng người lính trong bài thơ.
4. a) Hình tượng đất nước trong đoạn trích Đất Nước (trích trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm) và bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.
– Giống nhau:
+ Đất nước có thiên nhiên tươi đẹp, trù phú.
+ Nhân dân giàu truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm.
– Khác nhau:
+ Nguyễn Khoa Điềm khai thác hình tượng đất nước từ góc nhìn văn hoá – lịch sử ; Nguyễn Đình Thi lại thể hiện quá trình vươn lên của đất nước từ "những năm đau thương chiến đấu" đến "Rũ bùn đứng dậy sáng loà".
+ Nguyễn Khoa Điềm đi sâu khẳng định tư tưởng đất nước là của nhân dân; Nguyễn Đình Thi tập trung bút lực để khẳng định tinh thần chiến đấu và sự vươn lên mạnh mẽ của con người và dân tộc Việt Nam.
b) Cảm nhận về hình tượng người lính Tây Tiến trong đoạn thơ đã dẫn:
– Người lính Tây Tiến phải chịu đựng nhiều khó khăn, gian khổ nhưng vẫn hiện lên ngạo nghễ, ngang tàng.
– Người lính Tây Tiến can trường, quả cảm nhưng cũng rất đa tình, hào hoa.
– Người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp bi tráng.
Mai Thu
Văn mẫu tổng hợp 
