Tóm tắt văn bản thuyết minh

Tóm tắt văn bản thuyết minh

Hướng dẫn

I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh

– Nhằm hiểu và ghi nhớ những nội dung cơ bản của bài văn hoặc giới thiệu với người khác về đối tượng thuyết minh hoặc về văn bản đó.

– Cần ngắn gọn, rành mạch, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc.

II. Cách tóm tắt một văn bản thuyết minh

1. Bài tập 1

Đây đúng là đoạn văn tóm tắt văn bản thuyết minh vì tác giả đã lược đi nhiều nội dung, chi tiết để ghi lại nội dung cơ bản của văn bản gốc, đúng như yêu cầu một bài văn tóm tắt văn bản thuyết minh.

Đối chiếu với văn bản gốc (thuyết minh về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Nguyễn Trãi), ta nhận thấy:

+ Bản tóm tắt đã lược đi một số nội dung:

• Về tiểu sử của Nguyễn Trãi lược đi phần năm sinh, năm mất, quê quán và quá trình tham gia khởi nghĩa Lam Sơn, những năm xây dựng chính quyền nhà Lê và cái chết oan khiên của Nguyễn Trãi.
• Về sự nghiệp Nguyễn Trãi, lược đi số liệu, tên tác phẩm, những chi tiết về nội dung, nghệ thuật trong thơ văn Nguyễn Trãi.
• Bảng tóm tắt đã khái quát về cuộc đời, về nhân cách, về công lao của Nguyễn Trãi đối với văn hóa, văn học dân tộc.

Cách làm ấy dựa trên yêu cầu tóm tắt một văn bản thuyết minh là: ngắn gọn, rành mạch, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc.

– Qua bản tóm tắt, ta học tập được cách lựa chọn nội dung cơ bản, cách tóm lược các nội dung phụ và cách bảo đảm mục đích, yêu cầu bài tóm tắt một văn bản thuyết minh.

2. Bài tập 2

Đọc văn bản Nhà sàn và thực hiện các bước tóm tắt văn bản.

a. Văn bản Nhà sàn thuyết minh về một nhà sàn. Một công trình xây dựng gần gũi, quen thuộc của bộ phận khá lớn người dân miền núi nước ta và một số dân tộc khác ở Đông Nam Á.

Đại ý của văn bản thuyết minh về kiến trúc, nguồn gốc và những tiện ích của ngôi nhà sàn.

b. Có thể chia văn bản trên thành ba đoạn

• Mở bài (từ đầu đến văn hóa cộng đồng). Định nghĩa và nêu mục đích sử dụng của nhà sàn.
• Thân bài (từ Toànbộ đến là nhà sàn): Thuyết minh về cấu tạo, nguồn gốc và công dụng của nhà sàn.
• Kết bài (đoạn còn lại): Đánh giá, ca ngợi vẻ đẹp, sự hấp dẫn của nhà sàn ở Việt Nam xưa và nay.

Có thể tóm tắt văn bản Nhà sàn bằng đoạn văn sau:

Nhà sàn là công tình kiến trúc có mái che dùng để ở và một số mục đích khác. Toàn bộ nhà sàn được cấu tạo bằng tre, giang, nứa, gỗ; gồm nhiều cột chống, mặt sàn, gầm sàn, các khoang nhà, để ở hoặc rửa ráy. Hai đầu nhà có hai cầu thang. Nhà sàn xuất hiện từ thời Đá mới, tồn tạị phổ biến ở miền núi Việt Nam và Đông Nam Á. Nhà sàn có nhiều tiện ích: vừa phù hợp với nơi cư trú miền núi, đầm lầy, vừa tận dụng nguyên liệu tại chỗ, giữ được vệ sinh vừa đảm bảo an toàn cho người ở. Nhà sàn ở một số vùng miền núi nước ta đạt tới trình độ kỹ thuật và thẩm mĩ cao, đã và đang hấp dẫn khách du lịch.

3. Để tóm tắt văn bản thuyết minh, ta có thể thực hiện 4 bước:

– Xác định mục đích, yêu cầu.

– Đọc văn bản gốc để tìm dữ liệu, có thể gạch dưới những ý quan trọng, lướt qua những tư liệu, số liệu không quan trọng.

– Diễn đạt các nội dung tóm tắt thành câu, đoạn và bài đáp ứng yêu cầu của văn bản.

– Kiểm tra lại.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1

Gợi ý trả lời các câu hỏi:

a) Đối tượng thuyết minh của văn bản là tiểu sử, sự nghiệp nhà sư Ma-su- ô Ba-sô và những đặc điểm của thể thơ hai-cư, một thể thơ đặc sắc, độc đáo của Nhật Bản.

b) Bố cục của văn bản

– Đoạn 1 (Từ đầu đến M.Si.Ki (1867 – 1902)): Sơ lược tiểu sử và giới thiệu những tác phẩm của Ma-su-ô Ba-sô.

– Đoạn 2 (Phần còn lại): Thuyết minh về đặc điểm nội dung và nghệ thuật của Thơ hai-kư.

c) Học sinh tự viết tóm tắt phần thuyết minh về Thơ hai-kư trên cơ sở bố cục trên và đọc lại văn bản.

Bài tập 2

Gợi ý trả lời các câu hỏi

a) Văn bản Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội thuyết minh về thắng cảnh đền Ngọc Sơn. So với các văn bản trước, nét khác của văn bản này là ở đối tượng (thắng cảnh) và ở nội dung (vừa tập trung vào những đặc điểm kiến trúc, vừa ngợi ca vẻ đẹp đầy thú vị của đền Ngọc Sơn, đồng thời thể hiện tình yêu, niềm tự hào đối với một di sản văn hóa đặc sắc nổi tiếng của dân tộc.

b) Văn bản Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội có thể chia làm ba đoạn:

– Mở đầu (từ đầu đến bài thơ trữ tình): Giới thiệu vị trí và đặc điểm chung của kiến trúc đền Ngọc Sơn.

– Thân bài (từ Huyền thoại kể rằng đến cái đẹp cái thiện): Thuyết minh cụ thể quá trình xây dựng, tôn tạo và quy mô kiến trúc đền Ngọc Sơn – một danh thắng vừa mang dấu ấn tâm linh vừa thể hiện tình yêu cái đẹp và cái thiện của người Hà Nội.

– Kết bài (đoạn còn lại): khẳng định vẻ đẹp nên học, nên thơ khơi nguồn cảm hứng bất tận của đền Ngọc Sơn.

c) Viết đoạn tóm tắt giới thiệu cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên: Hình tượng kiến trúc gây ấn tượng đầu tiên khi đến đền Ngọc Sơn là Tháp Bút, Đài Nghiên. Dựng trên núi Ngọc Bội, Tháp Bút trên đỉnh có ngọn bút trỏ lên trời xanh. Trên mình tháp là ba chữ “tả thanh thiên” (viết lên trời xanh) đầy kiêu hãnh. Bên cạnh Tháp Bút là cổng Đài Nghiên. Cổng này là hình tượng “cái đài” đỡ “nghiên mực” hình trái đào hoặc bằng đá đặt trên đầu ba chú ếch với thâm ý sâu sắc “ao nghiên ruộng chữ”. Vì thế mà có tên “Đài Nghiên”. Phía sau Đài Nghiên là cầu Thê Húc mới sang Đảo Ngọc – nơi tọa lạc ngôi đền thiêng giữa sóng nước rì rào.

Mai Thu