Bài 24 – Nói với con

Bài 24 – Nói với con

Hướng dẫn

I. ĐÔI NÉT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

– Y Phương tên thật là Hứa Vĩnh Sước, dân tộc Tày, sinh năm 1948 ở huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Năm 1968, ông nhập ngũ phục vụ trong quân đội đến năm 1981 thì chuyển về công tác tại Sở Văn hóa Thông tin Cao Bằng. Từ năm 1993, Y Phương là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Cao Bằng. Thơ ông có cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh cụ thể gợi cảm, một đặc trưng của thơ ca miền núi.

– Mượn lời một người cha tâm tình, dặn dò với con, Y Phương gợi về cội nguồn sinh dưỡng mỗi người bộc lộ tình yêu quê hương sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc.

II. GỢI Ý ĐỌC HIỂU

1. Mượn lời nói với con, nhà thơ gợi về cội nguồn sinh trưởng của mỗi người, gợi về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương mình. Thể hiện ý đồ đó bài thơ được bố cục thành hai đoạn:

– Đoạn 1: (từ đầu đến câu “Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời": Con lớn lên trong tình yêu thương, sự đùm bọc, nâng đỡ của cha mẹ trong cuộc sống lao động tươi đẹp của quê hương.

– Đoạn 2: (phần còn lại) Tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, với truyền thống cao đẹp của quê hương, ước mong con sẽ kế tục xứng đáng.

Đúng là bài thơ đã khởi đầu từ tình cảm gia đình mà mở rộng ra tình cảm quê hương từ những kỉ niệm nhỏ bé, gần gũi thiết tha lên thành lẽ sống cao đẹp. Bài thơ bộc lộ cảm xúc, chủ đề dẫn dắt ý tưởng một cách tự nhiên có tầm khái quát mà vẫn sâu xa thấm thìa.

2. Đoạn đầu bài thơ là tình yêu thương tủa cha mẹ và sự đùm bọc che chở của quê hương đối với con.

Bốn câu thơ đầu là những hình ảnh hết sức cụ thể của một không khí gia đình đầm ấm và quấn quýt:

“Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười”

Con trẻ đã lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, trong sự mong chờ nâng đón của bậc sinh thành. Từng bước đi là từng tiếng nói tiếng cười được mẹ cha nâng niu, chăm chút, mừng vui đón nhận từng ngày.

Không chỉ có tình yêu thương sự che chở đỡ nâng của cha mẹ, con trẻ còn trưởng thành trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên tươi đẹp và thấm đượm nghĩa tình của quê hương ruột thịt:

“Người đồng minh yêu lắm con ơi!

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng…”

Những hình ảnh tươi đẹp “Đan lờ cài nan hoa, Vách nhà ken câu hát" gợi lên cuộc sống lao động cần cù vui tươi của “người đồng mình”. Các động từ cài, ken, không chỉ miêu tả cụ thể mà còn cho thấy một cách sinh động tình cảm gắn bó, quấn quýt. Ngay cả rừng núi của quê hương tự bao đời rồi vẫn thơ mộng và trữ tình đã che chở, dưỡng nuôi con người cả về tâm hồn, về lối sống “Rừng cho hoa. Con đường cho những tấm lòng” là như thế.

3. Đoạn còn lại của bài thơ: qua việc ca ngợi những đức tính cao đẹp của “người đồng mình”, tác giả dặn dò mong ước con mình sẽ kế tục phát huy một cách xứng đáng với truyền thống cao đẹp đó của quê hương.

Những đức tính cao đẹp đó là gì?

“Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao do nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc”

“Người đồng minh” đó! Những con người sống quanh năm vất vả mà mạnh mẽ và khoáng đạt biết bao nhiêu, những con người ấy luôn gắn bó với quê hương dẫu còn cực nhọc, đói nghèo.

Qua những đức tính vừa nói của “người đồng mình”, tác giả mong muốn con mình phải một lòng chung thủy với quê hương, sẵn sàng chấp nhận gian nan thử thách để vượt qua chúng bằng ý chí, bằng niềm tin của mình. “Người đồng mình” còn đức tính gì nữa?

“Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương

Còn quê hương thì làm phong tục

Con ơi tuy thô sơ da tliịt

Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được

Nghe con”

Tuy mộc mạc nhưng rất giàu chí khí, niềm tin, “người đồng mình” dù “thô sơ da thịt” nhưng nhát định không nhỏ bé về tâm hồn, về quyết tâm và mơ ước xây dựng quê hương. Chính họ đã làm nên truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp tự bao đời, đã “tự đục đá kê cao quê hương”, còn quê hương thì làm phong tục. Qua các đức tính ấy của “người đồng mình” người cha dặn dò con hãy biết tự hào với truyền thống quê hương để tự tin vững bước trên đường đi tới.

4. Tình cảm của người cha đổì với con trong bài thơ này thật yêu thương, trìu mến, thiết tha và tin tưởng. Điều lớn lao nhất mà người cha truyền tới được cho con là niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ bền bỉ, với truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tin vững bước vào đời.

5. Cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ thật đặc sắc và độc đáo. Các hình ảnh vừa cụ thể vừa có tính khái quát tuy mộc mạc, bình dị mà vẫn giàu chất thơ.

Mai Thu